Innovatieve operatielamp beperkt infectierisico

In Europa ontwikkelt gemiddeld 1 op de 30 patiënten een infectie na een operatie. Door de operatielamp te combineren met de toevoer van zuivere lucht wordt de strijd aangebonden met deze infecties. Een team van Vlaamse wetenschappers streeft er naar een prototype voor te stellen in het UZ Brussel.

Eindelijk is het dan zover. Na weken bang aftellen begeef je je naar het ziekenhuis waar je een operatie zal ondergaan. Je weet dat het nodig is, en je troost jezelf bij elke stap met de gedachte dat het straks toch beter zal zijn. Je voelt je machteloos. Je lot, zelfs je leven, ligt even in handen van de chirurg. Ondanks dat die chirurg het beste met je voorheeft, kan hij toch niet voorkomen dat gemiddeld 1 op de 30 patiënten besmet wordt met ziektekiemen tijdens een operatie. Wanneer een infectie volgt, is het ongemak voor de patiënt groot: nog meer pijn, nog langer aan het ziekenbed gekluisterd, en op de koop toe een hogere factuur.

Om dit risico in te perken, ontwikkelden twee doctoraatsstudenten van de VUB en KU Leuven een revolutionaire operatielamp. Zij zetten de operatiezaal letterlijk op zijn kop: ze plaatsen de toevoer van zuivere lucht onder de verlichting om de patiënt te beschermen met een toevoer van zuivere lucht.

Lucht op de wonde
Tijdens een operatie wordt de verdedigingsbarrière van de patiënt doorbroken en zijn er maatregelen nodig om wondbesmetting te voorkomen. Een bijzondere maatregel om wondbesmetting te voorkomen, is de luchtbehandeling. Het ventilatiesysteem blaast gefilterde lucht vanuit het plafond—typisch 3m bij 3m—in de operatiezaal. De temperatuur van de toegevoerde lucht wordt zodanig op temperatuur gebracht dat deze iets koeler is dan de omgevingstemperatuur in de operatiezaal. Hierdoor zal deze zuivere lucht neerdalen op de patiënt. De gefilterde lucht wordt met een relatief hoog debiet de operatiezaal ingeblazen. Hierdoor komt de operatiezaal in overdruk te staan ten opzichte van de omliggende ruimtes en wordt verhinderd dat de wonde besmetten en infecteren. Die zuivere luchttoevoer wordt echter verstoord door de operatielampen.

Licht op de wonde
Het verlichtingssysteem in het operatiekwartier zorgt ervoor dat de wonde van de patiënt goed uitgelicht wordt, zelfs wanneer de wonde niet goed zichtbaar is. De meeste operatiezalen zijn uitgerust met twee operatielampen, die via draagarmen verplaatst en gericht kunnen worden. Tevens is de operatielamp zodanig ontworpen dat schaduwvorming ter hoogte van de wonde, ten gevolge van de handen van het medisch personeel of de instrumenten, wordt geminimaliseerd. Deze vereisten stellen specifieke eisen aan de lichtbundel van een operatielamp.

Het huidige verlichtingssysteem verstoort echter de toevoer van zuivere lucht. Enerzijds mechanisch, wanneer de neerdalende luchttoevoer wordt afgebogen door de operatielamp. Anderzijds produceren lampen ook warmte, wat aanleiding geeft tot een opwaarts gerichte stroom van lucht die botst met de neerwaarts gerichte stroom van koelere, zuivere lucht. Hierdoor ontstaan ongewenste luchtstromingen die het mogelijk maken dat ziektekiemen zich vanuit de niet-steriele zone verplaatsen naar de steriele zone en de wonde kunnen infecteren.

Zout op de wonde 
Postoperatieve infecties zijn nadelig, in eerste plaats voor de patiënt, maar ook voor het medisch personeel, het ziekenhuis en de ziekenzorg. Naast de extra pijn en zorgen, die een infectie met zich meebrengt, zal een patiënt gemiddeld 7 dagen langer in het ziekenhuis moeten verblijven, mogelijk opnieuw geopereerd worden en kan hij zelfs komen te overlijden. Bijkomend leidt dit tot een een grote kost voor de ziekenzorg. In Europa wordt deze jaarlijkse kost geschat op minimum 1 miljard euro.

Nieuw licht op de wonde
De toekomstige operatiezaal zal conceptueel totaal verschillen van de huidige operatiezaal. De operatielamp zal haar licht op de wonde schijnen doorheen de ventilatiekamer. Hierdoor zal de luchttoevoer vanuit het plafond veel minder verstoord worden en zullen er minder besmettingen met ziektekiemen plaatsvinden. 

In de nabije toekomst zal prototype op ware grootte gebouwd worden in het UZ Brussel. ’Het ziekenhuis heeft een operatiekwartier ter beschikking gesteld. Een prototype zal ons in staat stellen aan te tonen hoeveel mensen gebaat zouden zijn bij een dergelijke oplossing, hoeveel infecties we kunnen voorkomen, en hoeveel mensenlevens wij kunnen verbeteren, of zelfs redden‘, zegt Marc Noppen, CEO van het UZ Brussel.

Artikel door Valéry Ann Jacobs

Valéry Ann Jacobs volgde een training in populairwetenschappelijk schrijven door Ann De Ron - www.fishgrowfeet.be